SEVR'İN ÖLÜM FERMANINDAN, LOZAN'IN BAĞIMSIZLIK MÜHRÜNE.
HAMZA YASA: YAZI-YORUM
Bazı kendini bilmez çevrelerce hâlâ tartışma konusu haline getirilen Lozan Barış Antlaşması, aslında Türkiye Cumhuriyeti'nin tapu senedidir. Ancak bu gerçeği anlamak için önce, Osmanlı'ya dayatılan Sevr Antlaşması'nın neler içerdiğini ve Anadolu'nun nasıl parçalanmak istendiğini bilmek gerekir.
SEVR ANTLAŞMASI (10 Ağustos 1920)
I. Dünya Savaşı'nın ardından Osmanlı'ya dayatılan bu anlaşma, bir milletin varlığına son verme belgesidir. Osmanlı Padişahının İstanbul Hükûmeti tarafından imzalanmış, ancak Ankara'daki TBMM tarafından reddedilmiştir. Hiçbir zaman yürürlüğe girmemiştir ama Anadolu'nun işgaline zemin hazırlamıştır.
SEVR OSMANLI'YA NE KAYBETTİRDİ?
-Doğu Anadolu: Ermenistan'a bırakıldı.
-Güneydoğu Anadolu: Özerk Kürdistan öngörüldü.
-İzmir ve çevresi: Yunanistan'a bırakıldı.
-Doğu Trakya: Meriç'e kadar Yunan egemenliği.
-Boğazlar: Uluslararası komisyona bırakıldı; Türkiye asker bulunduramayacaktı.
-Suriye ve Lübnan: Fransa'ya verildi.
-Filistin, Irak, Ürdün: İngiltere'ye geçti.
-Hicaz, Yemen, Asir, Aden: Osmanlı'dan koparıldı.
-Ordu: 50.000 kişiye düşürüldü; ağır silahlar yasaklandı.
-Maliye ve dış ilişkiler: İtilaf Devletleri denetimine bırakıldı.
-Kapitülasyonlar: Geri getirildi, hatta genişletildi.
ANADOLU'NUN PAYLAŞIM PLANI (1916–1920)
Savaş sürerken yapılan gizli antlaşmalar ve sonrasındaki işgallerle Anadolu, paylaşılmış durumdaydı:
-Sykes-Picot (1916): İngiltere ve Fransa, Ortadoğu'yu aralarında paylaştı.
-Saint-Jean de Maurienne (1917): İtalya'ya Güneybatı Anadolu vaadedildi.
-Wilson İlkeleri: Sözde "halkların kaderini tayin hakkı" öngörse de, Osmanlı toprakları bu ilkenin dışında tutuldu.
Fiili İşgaller:
-İngiltere: Musul ve Irak bölgesinde.
-Fransa: Antep, Maraş, Urfa hattında.
-İtalya: Antalya ve çevresinde.
-Yunanistan: İzmir ve Doğu Trakya'da.
-Ermeni ve Kürt devletleri: Doğu'da planlanmıştı.
-Anadolu, neredeyse parça parça paylaşılmıştı ve Sevr, bu fiili işgalleri "hukuki" hale getirmeye çalışıyordu.
LOZAN: BİR MİLLETİN DİRİLİŞİ (24 Temmuz 1923)
Kurtuluş Savaşı ile emperyalist planlar bozuldu. TBMM'nin gönderdiği heyet tarafından imzalanan Lozan Barış Antlaşması, Türk milletinin tam bağımsızlık iradesini dünya devletlerine kabul ettirmiştir.
Lozan'da kazanılanlar:
-Sınırlar: SERV paylaşımında sınırı kalmayan Türkiye'nin bugünkü sınırları büyük ölçüde çizildi.
-Kapitülasyonlar: Tamamen kaldırıldı.
-Boğazlar: Türkiye egemenliğinde ama geçiş serbest (1936 Montrö ile tam denetim sağlanacak).
-Azınlıklar: Sadece gayrimüslimler tanındı, etnik azınlık tanımı reddedildi.
-Ermeni ve Kürt devleti planları: Reddedildi.
-Yunanistan'la Mübadele: Zorunlu göç esasına göre uygulandı.
-Osmanlı borçları: Paylaşıldı ve Türkiye ödemeyi üstlendi.
"Evet… Lozan Antlaşması neymiş? Açıklandında bizde bilelim" diye soranlara ilanen duyurulur:
Bu millet, Sevr'le boyunduruk altına alınmak istenirken, Lozan'la yeniden ayağa kalktı.
Lozan, bir imza değil; bir milletin küllerinden doğuşudur.